Na początek drobna errata odnośnie poprzedniego wpisu, a dokładniej zdjęcia przedstawiającego leichte (Funk) Panzerwagen. Otóż jest to oczywiście zdjęcie tego pojazdu, znajduje się także w książce Spielbergera, tyle że z podpisem 'Ein kleiner Panzerbefehlswagen auf dem Fahrgestell des Panzer I Ausführung A'. Myślę więc, że potwierdza to hipotezę o tym, że leichte (Funk) Panzerwagen i kleiner Panzerbefehlswagen Ausf. A to ten sam pojazd.
Jak już wspominałem wcześniej, PzKpfw I już w 1939 r. były stopniowo wycofywane i przystosowywane do pełnienia innych zadań - na przykład jako pojazdy amunicyjne. Jeszcze przed kampanią w Polsce 51 PzKpfw I Ausf. A zostało poddanych przeróbkom - zdemontowano wieżę, a nadbudówkę pokryto pancerną płytą z segmentowym włazem. Tak powstała konstrukcja - Munitionsschlepper auf PzKpfw I Ausf. A - mogła z powodzeniem dostarczać zaopatrzenie do czołgów pod ogniem przeciwnika i w takiej roli wzięła udział podczas walk w Polsce i we Francji. Od wiosny 1942 r. przestarzałe PzKpfw I Ausf. A & B były konwertowane na pojazdy amunicyjne poprzez zastąpienie wieży stalową skrzynią pokrytą plandeką. Kolejny rozkaz z początku 1943 r. nakazywał stworzenie pojazdu o nazwie Munitionsschlepper ohne Aufbau, jednakże najczęściej demontowano same wieże (w późniejszych latach służyły one do budowy fortyfikacji). Modyfikacje z lat 1942-43 nosiły oznaczenie Munitionsschlepper auf PzKpfw Ia und Ib.
Munitionsschlepper auf PzKpfw I Ausf. A
Munitionsschlepper auf PzKpfw Ia und Ib - a może po prostu Pionier-Kampfwagen I?
Kolejny pojazd sprawił mi nieliche kłopoty. 4 marca 1940 r. powstał rozkaz nakazujący stworzenie kompanii pionierskiej (Panzer-Pionier-Kompanie) w każdej dywizji pancernej. Spielberger wzmiankuje, że zgodnie z rozkazem z 6 marca 1940 r. kompanie te miały być wyposażone w pojazdy o nazwie Pionier-Kampfwagen I stworzone w oparciu o PzKpfw I Ausf. B. Wieża została z niego usunięta, zaś nadbudówka przystosowana do przewożenia sprzętu saperskiego. Niestety inne źródła nie potwierdzają istnienia tej konstrukcji, a na jedynym zdjęciu oznaczonym jako 'Pionierpanzer 1 in Frankreich' jest opisany powyżej Munitionsschlepper auf PzKpfw Ia und Ib. Możliwe, że jak w przypadku leichte (Funk) Panzerwagen i kleiner Panzerbefehlswagen Ausf. A mamy do czynienia z jednym i tym samym pojazdem.
Nieco światła na Pionier-Kampfwagen I rzuca historia kolejnej konstrukcji opartej na PzKpfw I. Pod koniec 1939 r. generał Alfred Jacob wydał rozkaz, według którego armia miała zamówić szybką dostawę stu Abwurfvorrichtungen (dosłownie: urządzenie do upuszczania ładunków wybuchowych), które miały być montowane na tylnej części kadłuba PzKpfw I Ausf. B. Urządzenie to było zdolne do upuszczenia ładunku wybuchowego ważącego do 50 kg na napotykane przeszkody. Każda dywizja pancerna miała otrzymać po 10 takich urządzeń. Zmodyfikowane czołgi są ujęte w opisanym powyżej rozkazie z 6 marca 1940 r.: każda kompania miała być podzielona na dwa 'plutony burzące' (Zerstörungszeuge), każdy wyposażony w pięć PzKpfw I. Polecenia te uściśla wcześniejszy rozkaz z lutego - kompania miała być wyposażona w 11 PzKpfw I Ausf. B (jeden dla dowództwa kompanii, po pięć dla plutonów). Ponownie dają o sobie znać rozbieżności w źródłach, a kwestia istnienia Pionier-Kampfwagen I (czy to pod nazwą Munitionsschlepper, czy też Abwurfvorrichtungen auf PzKpfw I Ausf. B, czy jako osobny pojazd) pozostaje otwarta.
Abwurfvorrichtungen auf PzKpfw I Ausf. B
Bardzo podobnym koncepcyjnie pojazdem był Ladungsleger I (pojazd 'układający' ładunki wybuchowe). Zlecenie stworzenia stosownego urządzenia otrzymała Waggonfabrik Talbot w Akwizgranie 9 maja 1940 r. Modyfikacja obejmowała wysięgnik o regulowanej długości (2-2.75 m), który mógł rozmieszczać ładunki wybuchowe o masie do 75 kg. Wstępnie zamontowano go na jednym PzKpfw I Ausf. B (prawdopodobnie pod koniec maja 1940 r.), urządzenie zaś nie weszło do masowej produkcji ze względu na prace nad jego ulepszoną wersją - Ladungsleger 41 (Pressluftrohrladnugswerfer). Na początku 1942 r. Wa Prüf 5 zleciło stworzenie go Waggonfabrik Talbot, urządzenie miało używać sprężonego powietrza do 'wypychania' rur Bangalora na przeszkody lub miny. Sześć takich rur miało być zamontowanych po obu stronach czołgu. Konstrukcja obejmowała także wysięgnik z poprzedniej wersji, przy czym jego długość miała być zależna od rodzaju czołgu, na jakim została zamontowana. W połowie maja 1942 r. powstał jeden eksperymentalny model, nie wiadomo jednak na którym czołgu opisywane urządzenie zostało zamontowane.
Ladungsleger I
Abstrahując od kwestii Pionier-Kampfwagen I, rozbieżności pojawiają się także przy nazewnictwie opisanych powyżej maszyn. W encyklopedii Chamberlaina i Doyle'a Abwurfvorrichtungen auf PzKpfw I Ausf. B i Ladungsleger I mają tą samą nazwę: Ladungsleger auf PzKpfw I Ausf. B (przy czym w opisie pojazdu jest wskazane, że istniały dwie wersje urządzeń zamontowanych na czołgu). Podobne określenie stosuje Spielberger: Ladungsleger I, erste und zweite Ausführung. Z kolei w Panzer Tracts jest wyszczególnione, że nazwa Ladungsleger w przypadku Abwurfvorrichtungen auf PzKpfw I Ausf. B odnosi się wyłącznie do zamontowanego na czołgu urządzenia, a nie do całego pojazdu - by uniknąć zamieszania będę stosował się do tej właśnie nomenklatury.
Waggonfabrik Talbot otrzymało w 1940 r. kontrakt (tym razem na spółką z inną akwizgrańską firmą - Deutsche Valvo Roehren) na stworzenie urządzenia do wykrywania i rozbrajania min. Cewki detektora pokrywały szerokość 3.576 m i były umieszczone około 4.1 m przed czołgiem. Trzy siatki zrobione z lontu detonującego (Räumteppiche) były używane do oczyszczania pól minowych. Konstrukcja otrzymała nazwę Minensuch-Minenraum Gerät am PzKpfw i była testowana z miernym skutkiem na PzKpfw I ze względu na zbyt małą masę czołgu. Urządzenie to planowano w 1942 r. zamontować na PzKpfw 38(t), jednak nie wiadomo jak dalej potoczyły się losy tego projektu.
Ostatnią konstrukcją typowo saperską był Brückenleger auf PzKpfw I Ausf. A, czyli czołg mostowy. Niestety zawieszenie pojazdu było niewystarczająco dobre, toteż do owego projektu użyto PzKpfw II.
Na koniec ciekawostka: znalazłem wzmiankę o dwóch konstrukcjach zbliżonych do PzKpfw I, a pochodzących z końca wojny. Niestety nie są to projekty potwierdzone, a ich istnienie jest raczej wątpliwe. Prawdopodobnie w 1945 r. powstały plany dwuosobowych czołgów - VK 301 (opracowywany przez Weserhütte AG) oraz VK 501 (Büssing-NAG). Ich rozwój - o ile rzeczywiście takie czołgi istniały choćby na papierze - zakończyła oczywiście kapitulacja Niemiec.
Bibliografia:
- Peter Chamberlain, Hilary L. Doyle - Encyclopedia of German Tanks of World War Two (Revised Edition)
- Walter J. Spielberger - Die Panzerkampfwagen I und II und ihre Abarten
- Thomas Jentz, Hilary L. Doyle - Panzer Tracts No. 14
- i oczywiście nieocenione achtungpanzer.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz